Thời hiệu khởi kiện trong tranh chấp dân sự là một trong những yếu tố quan trọng mà người dân cần hiểu rõ để bảo vệ quyền lợi của mình. Việc nắm vững thời hiệu khởi kiện, các trường hợp tạm ngừng hoặc không áp dụng thời hiệu sẽ giúp người dân có thể chuẩn bị đầy đủ hồ sơ và yêu cầu cơ quan có thẩm quyền giải quyết tranh chấp một cách hiệu quả.

Thời hiệu khởi kiện là một trong những quy định quan trọng trong luật pháp nhằm đảm bảo quyền và lợi ích của các bên trong các vụ án dân sự. Đây là khoảng thời gian mà trong đó, cá nhân hoặc tổ chức có quyền yêu cầu tòa án hoặc cơ quan có thẩm quyền giải quyết tranh chấp. Sau thời gian này, quyền khởi kiện của họ sẽ không còn được bảo vệ. Việc hiểu rõ về thời hiệu khởi kiện trong tranh chấp dân sự là điều cần thiết để tránh mất quyền lợi một cách đáng tiếc.

Cùng Hopi Digital khám phá những cập nhật mới nhất về kiến thức đời sống hàng ngày nhé, đặc biệt trong bài viết này chúng ta cùng tìm hiểu về Luật Dân Sự nhé

Xem Thêm bài viết sau nhé:

Quy định về thừa kế tài sản theo pháp luật Việt Nam?

Điều kiện để hợp đồng có hiệu lực?

Hợp đồng dân sự là gì?

1. Khái niệm thời hiệu khởi kiện

Thời hiệu khởi kiện là khoảng thời gian pháp luật quy định mà trong đó, người có quyền lợi bị xâm phạm có thể yêu cầu cơ quan có thẩm quyền giải quyết vụ việc. Nếu thời hạn này kết thúc mà không có hành động khởi kiện, quyền khởi kiện sẽ bị chấm dứt, và tòa án sẽ không giải quyết yêu cầu của người khởi kiện.

Điều 150 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về thời hiệu như sau: "Thời hiệu là thời hạn mà theo đó, khi thời hạn đó kết thúc thì chủ thể mất quyền yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp." Do đó, việc xác định thời hiệu là một trong những vấn đề quan trọng trong việc khởi kiện các tranh chấp dân sự.

2. Các loại thời hiệu khởi kiện trong tranh chấp dân sự

Tùy thuộc vào loại tranh chấp mà thời hiệu khởi kiện có thể khác nhau. Bộ luật Dân sự 2015 quy định các loại thời hiệu khởi kiện cụ thể cho các tranh chấp dân sự sau đây:

a. Thời hiệu khởi kiện về tranh chấp hợp đồng

Trong các vụ án liên quan đến tranh chấp hợp đồng (hợp đồng mua bán, hợp đồng thuê mướn, hợp đồng vay, v.v.), thời hiệu khởi kiện là 03 năm kể từ ngày người có quyền yêu cầu biết hoặc phải biết về việc quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm. Điều này được quy định rõ tại Điều 429 Bộ luật Dân sự 2015.

Ví dụ, nếu bên A và bên B ký hợp đồng vay tiền vào ngày 01/01/2020 và bên B không trả tiền vào thời hạn hợp đồng quy định, thì bên A có thể khởi kiện trong vòng 03 năm kể từ khi bên B vi phạm hợp đồng.

b. Thời hiệu khởi kiện về thừa kế

Theo quy định tại Điều 623 Bộ luật Dân sự 2015, thời hiệu khởi kiện yêu cầu chia di sản thừa kế là 30 năm đối với bất động sản và 10 năm đối với động sản, tính từ thời điểm mở thừa kế (thời điểm người để lại di sản qua đời).

Tuy nhiên, nếu trong thời gian này người thừa kế không yêu cầu chia di sản thì quyền khởi kiện sẽ không còn nữa. Trong nhiều trường hợp, các tranh chấp thừa kế thường xảy ra sau nhiều năm từ thời điểm người để lại di sản qua đời, do đó, việc nắm rõ quy định này là vô cùng quan trọng.

c. Thời hiệu khởi kiện về yêu cầu bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng

Đối với tranh chấp liên quan đến bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng, thời hiệu khởi kiện là 03 năm kể từ ngày người bị thiệt hại biết hoặc phải biết về quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm (Điều 588 Bộ luật Dân sự 2015).

Ví dụ, nếu một cá nhân bị thiệt hại về tài sản do hành vi của người khác gây ra vào năm 2022, người đó có thời hạn 03 năm (đến năm 2025) để khởi kiện yêu cầu bồi thường.

3. Khi nào thời hiệu khởi kiện bắt đầu?

Việc xác định thời điểm bắt đầu tính thời hiệu khởi kiện là rất quan trọng, vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người khởi kiện. Thời hiệu khởi kiện bắt đầu kể từ ngày người có quyền yêu cầu biết hoặc phải biết về quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm.

Ví dụ, trong trường hợp tranh chấp hợp đồng, nếu bên vi phạm hợp đồng từ chối thực hiện nghĩa vụ vào một ngày cụ thể, thời hiệu sẽ bắt đầu tính từ ngày bên bị thiệt hại biết về việc từ chối này. Trong trường hợp thừa kế, thời hiệu bắt đầu từ thời điểm người để lại di sản qua đời.

4. Các trường hợp tạm ngừng và kéo dài thời hiệu khởi kiện

Trong một số trường hợp đặc biệt, thời hiệu khởi kiện có thể được tạm ngừng hoặc kéo dài. Điều này nhằm đảm bảo rằng trong những trường hợp có yếu tố khách quan ngăn cản việc khởi kiện, người có quyền vẫn được bảo vệ.

a. Các trường hợp tạm ngừng thời hiệu

Theo quy định tại Điều 156 Bộ luật Dân sự 2015, thời hiệu khởi kiện sẽ tạm ngừng trong các trường hợp sau:

• Có sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan mà người có quyền yêu cầu không thể khởi kiện.
• Người có quyền yêu cầu không đủ năng lực hành vi dân sự mà không có người đại diện hợp pháp.
• Người đại diện hợp pháp của cá nhân có quyền khởi kiện chết hoặc bị mất năng lực hành vi dân sự.

Khi những trường hợp trên chấm dứt, thời hiệu sẽ tiếp tục được tính tiếp.

b. Các trường hợp không áp dụng thời hiệu khởi kiện

Bộ luật Dân sự 2015 cũng quy định một số trường hợp mà thời hiệu khởi kiện không áp dụng, bao gồm:

• Tranh chấp về quyền sở hữu tài sản.
• Yêu cầu bảo vệ quyền sở hữu, quyền sử dụng đất.
• Yêu cầu bảo vệ quyền nhân thân không gắn với tài sản.

Trong các trường hợp này, quyền khởi kiện của người dân sẽ không bị giới hạn về thời gian.